OTOMATİK VİTES
Otomatik vites tipleri günümüzde otomobil üreticileri tarafından farklı çalışma prensiplerine sahip olarak tüketicilere sunuyorlar. Genel adı otomatik olmasına rağmen farklı isimler kullanılmakta ve kafa karışıklığına neden olabilmektedir. Bu karışıklığı azaltabilmek için incelememizde en yaygın şekilde kullanılan otomatik şanzıman tiplerine değinirken, çok fazla detaya teknik bilgiye, detaya girmeyeceğim.
Tam otomatik vites( geleneksel )
1940’lı yıllardan günümüze kadar gelen otomatik vites teknolojisi geleneksel tip otomatik şanzımanın temelini oluşturmaktadır. Geleneksel kelimesinin kullanılması bu nedenledir ancak eski veya geri teknoloji olmasını ifade etmemektedir. Halen kullanan araçlar olduğu gibi bazı markalar farklı şanzımanlar kullanmalarına rağmen avantajları nedeniyle güncellemeler ile tekrar kullanmaya başlamışlardır( peugeot). Diğer otomatik şanzıman tiplerine göre en büyük farkı “Tork Konvertörü” isminde hidrolik direnç mantığıyla çalışan ve motorun dönüşünü şanzımana aktaran bir debriyaj mekanizmasının bulunmasıdır.
Avantajları
- Yumuşak ve sarsıntısız vites geçişleri
- Sağlamlık
- Yüksek torka dayanıklık
- Manuel kullanıma imkan verme
Dezavantajları
- Tork konvertörü nedeniyle DCT’ye göre yavaş vites geçişleri
- Tork konvertörü nedeniyle tüketimin yükselmesi
- Arıza durumunda maliyet yüksekliği
Hangi marka hangi tip geleneksel otomatik şanzıman kullanılıyor?
- BMW tüm modeller (M modelleri hariç) – 8 ileri – ZF üretimi
- Mercedes – 7 ileri – 7G-Tronic
- VW – 8 ileri – ZF üretimi
- Honda CR-V – 9 ileri – ZF üretimi
- Opel – 6 ileri – AT6
- Audi – Tiptronic
- Peugeot – 6 ileri – EAT
- Subaru 4EAT- 5EAT
- BMW tüm modeller (M modelleri hariç) – 8 ileri – ZF üretimi
Otomatikleştirilmiş manuel vites
Yarı otomatik vites ismiyle halk arasında adlandırılsa da tam adı otomatikleştirilmiş manuel şanzımandır. Temel olarak manuel bir şanzıman ve vites değişimini yapan elektronik ve mekanik bir sistemin birleşmesi ile oluşur. Geleneksel otomatik şanzımanların aksine planet dişli grubu yerine manuel şanzımanlarda bulunan dişli dizilimi mevcuttur. Ayrıca tork konvertörü de bulunmamaktadır. Motor ile şanzıman arasındaki bağlantıyı bir adet bilgisayar kontrollü debriyaj gerçekleştirir. Genellikle küçük ve kompakt sınıf araçlarda uygun fiyata otomatik şanzıman sunabilmek için tasarlanmıştır.
Avantajları
- Ucuz maliyet
- Manuel kullanıma imkan verme
- Yakıt tüketimine olumlu katkı
Dezavantajları
- Yavaş vites geçişleri
- Sarsıntılı vites geçişleri
- Baskı balata kullanıldığı için baskı balata masrafı
Hangi marka hangi kısaltma ile otomatikleştirilmiş şanzıman kullanılıyor?
- Opel – Easytronic
- Fiat – Dualogic
- Renault – Quickshift
- VW – ASG
- Peugeot – ETG
- Renault (Dacia) – Easy R
- Honda İ shift
Çift Debriyajlı Otomatik Vites (Dual Clutch Transmission) – DCT
Genel çalışma prensibi itibariyle oldukça gelişmiş ve çift debriyajlı bir otomatikleştirilmiş manuel şanzımandır. Geleneksel otomatik şanzımana en büyük alternatiftir ve markalar büyük bir hız ile DCT tipi şanzımana geçiş yapmaktadırlar. Seri olarak ilk kez 2003 yılında VW Golf MK R32 modelinde kullanılmıştır.
DCT otomatik şanzımanlarda tork konvertörü yoktur ve motor ile şanzıman arasındaki bağlantıyı bilgisayar kontrollü 2 adet debriyaj gerçekleştirir. Birbirleri ile iç içe bulunan bu debriyajlardan dışta bulunan çapı büyük olan (sarı) tek vitesleri, içte bulunan çapı dar olan (mavi) ise çift vitesleri değiştirir. Debriyajlardan bir tanesi vitesi ayırırken aynı anda diğer debriyaj da vitesi değiştirir. Bu sayede değişimler çok yüksek bir hız ile gerçekleşir.
Avantajları
- Çok hızlı vites değişimleri sağlar
- Sarsıntısız vites geçişleri
- Manuel kullanıma imkan verme
Dezavantajları
- Sıkışık trafikte ısınma problemi
Hangi marka hangi kısaltma ile otomatikleştirilmiş şanzıman kullanılıyor?
- VW, Skoda, Seat – DSG (Direct Shift Gearbox, Direkt Schalt Getriebe)
- Audi – S-Tronic
- Porsche – PDK
- Renault – EDC
- Ford – Powershift
- BMW – M-DCT ( M modelleri)
- Kia – DCT
- Fiat – TCT
- VW, Skoda, Seat – DSG (Direct Shift Gearbox, Direkt Schalt Getriebe)
CVT otomatik vites (Continuously Variable Transmission)
Tüm otomatik şanzıman seçenekleri içerisinde motor hızını kademelendirmek için dişli kullanmayan tek tip CVT otomatik şanzımandır. Dişliler yerine 2 adet metal koni ve bu iki koni arasında hareketi aktaran çelik bir kayış mevcuttur. Adından da anlaşıldığı gibi yani “Sürekli değişken şanzıman” sayesinde bu konilerin hıza göre açılıp kapanması sonucu çok farklı oranda kademeler elde edilebiliyor ve bu sayede dişlilerin yaptığından çok daha pürüzsüz bir his elde edilebiliyor.
Avantajları
- Özellikle şehir içi kullanımda düşük yakıt tüketimi
- Dişli geçisi olmadığı için sarsıntı da yok
Dezavantajları
- Hızlanmalarda uğultulu çalışma
Hangi modeller CVT otomatik şanzıman kullanılıyor?
- Honda – CVT
- Audi – Multitronic (2016 yılından itibaren kullanılmayacak)
- Subaru – Lineartronic
- Toyota
- Nissan
- Honda – CVT