baska bir forumda sorulan soru uzerine uzun bir yazi yazmistim. buraya da aktarayim. -----------------------------------------------
Mayis 2019 da hybrid e gecis yaptim. Gundelik kullanim ozellikle sehirici suruslerde oldukca ekonomik. Uzun yol suruslerinde ise dizel ile ayni degerleri ve hatta guzergaha bagli olarak daha iyi degerleri de yakalayabiliyorsunuz. Hybrid veya plugin hybrid tamamen ayni sistem. Aradaki fark, plugin i sebekeden sarj edip, elektrik motor ile surus suresini uzatabiliyorsunuz. Elektrik ve elektronik bilgisi olan kisiler kazali plugin aractan kablosunu alip, standard hybrid e baglayarak plugin e cevirebiliyor.
Hybrid nasil calisiyor. Benzinli motorun elektrikli motor ile kombine edilmesiyle ortaya cikmis teknoloji. Dusuk hiz ve ani olmayan hizlarda elektrik motor ile hareket ederken, yuksek performans lazim oldugunda elektrik+benzin ile gereken gucu uretiyor. Markalara gore degiskenlik gosterirken, toyotada 0-25mil sadece elektrik(dugme ile kontrol edebilirsiniz) 0-48mil pedala uygulanan guce bagli olarak sadece elektrik ihtuyac duyulmasi halinde benzine geciyor. 48mil uzerindeki hizlarda ise elektrik+benzin ile guc uretiyor.
Toyota icin konusmak gerekirse; aracta v kayisi olmaidigi icin krank dan hicbir ozellik beslenmiyor. Direksiyon pompasi yok elektrikli motor var. klima kompressoru elektrikli, su pompasi elektrikli, alisagelmis alternator yok, mars motoru yok. Aracta klasik sanzuman sistemi yok. 1 veya 2 ileri disli mevcut. 2 adet fren sistemi oldugu icin de fren balatasi degisme suresi coook uzun. Arac butun yavaslamayi regenerative fren sisteminden sagliyor. Yani elektrikli motorun ters calisip yani guc uretmek yerine, pilleri sarj etme pozisyonuna gemesinden dolayi araci yavaslatiyor ki oldukca etkili. Fren balatalarinise ani frenlerde veya ihtiyac duyulmasi durumunda pedala uygulanan basinca gore devreye giriyor.
Arac yokus asagi inislerde frene basmayip salarsaniz, pilleri sarj ediyor. Frene basarsaniz da voltaj arttigi icin daha hizli sarj ediyor ki gostergeden gorebiliyorsunuz. Yani ayaginizi gazdan cekince piller sarj oluyor. Ayrica herhangi bir frenlemede de sarj oluyor.
Kirmizi isikta beklerken aracta hangi ozellik calisirsa calissin, pilden besleniyor. Cok dur kalkli trafikte piller sarji varsa eleltrikle hareket ediyor. Klimanin performansi hic dusmuyor. Yani surekli sehiricinde arac kullananlar icin en mantikli secenek. Pillerin omru tamamen degisken. Fakat benim gordugum en az 200.000 mil sorunsuz calisiyor. Sadece omru dusuyor.
Otoyol suruslerinde, agresif suruslere izin vermiyor. Performansi dusuk kaliyor cunku siradan sanzuman olmamasindan dolayi. Ama bu demek olmuyorki araba cok hantal kaliyor.. sakin suren birisini cok tatmin ediyor. Yuksek performans isteyen kisiler hybrid e hic bakmasin bile.
Hybrid in ozetle mantigi, potansiyel enerji <-> kinetik enerji donusumunden yararlanmasi. Yani daha anlasilir yazmak gerekirse, benzinli/dizel ykitli motorlarda frenleme sonrasinda enerji kaybi 100%. Hybrid, frenleme sirasindaki enerji kaybini ortadan kaldiriyor be o enerjiyinelektrik enerjisine ceviriyor.
Bakim: ben yuksek kmli aldim. 150bin mildeydi arac. Duzenli olarak yag+filtre degisiyorum(0w-20). Arabayi sikistirirsaniz yag eksiltebiliyor. Yani surekli full performans(120km ustunhizda seyir etmek). Buji degistirdim(benzinli mode ile ayni), fren balatasini degistirdim uzerinden orjinal fabrika balatalarincikti ki 25% omru vardi.
Yakiy degerim: ev is arasi 55mil, 3.0v6 w203 kasayla 4 gunde 1 depo benzin aliyordum. Yani gunde ortalama 4 galon yakiyordu. 2.5lt I4 hybrid. 10 gunde 1 depo benzin aliyorum. 1.6galon yakiyorum ayni trafikte. Cmax hybrid(2.0lt) bu deger 1.4gal idi.
Sanzuman yag degisimi: 1-2 tane yetkili servis ile gorustugumde; sanzuman yaginin degisim suresi icin 150bin mil diye cevap vermislerdi. eCVT sanzuman. Toyota 1 dusuk devir, 1 yuksek devir olarak kullaniyor. Ford 1 ileri kullaniyor ve yagsiz bilye mi ne denen parcadan dolayi belli yila kadar olan bazi ford hybridlerde sanzuman bozuluyor. bozulmaya basladiginda on lastik bilyesi gibi ses veriyor. Yag degisimi, tamamen doldur bosalt. Fakat bu islemi bilmeyen birisine yaptirmaya kalkarsaniz kucuk bir nokta yuzunden masrafiniz artabilir. Toyota icin konusmak gerekirse, sanzuman denilen parca uzerinde model yilina gore degisiklik gosteriyor sanirim 3-4 tane tapa oluyor. bunlardan ikisi sanzuman yagi icin, diger/digerleri invertor sogutma sivisi icin. Yani bilmeyen birisi gidip de yag i bosaltacam diye invertorun sogutma sivisini bolsatabilir. Yag degisimi sirasindaki puf nokta, servisten yag temin etmeniz gerekli. sonrasinda ise, yag sicakligi belli bir derecede olmasi lazim ki, sanzuman isindiginda olmasi gerektigi seviyeye kadar genlesebilsin. bunun icin sanirim en idal sezon yaz sezonu. sadece bosalt, doldur yapiliyor ama kapasiteleri nedir bilmiyorum.
Sogutma sivisi: Aracta 2 adet rezervuar mevcut. 1 tanesi benzin motorun radyatorune gidiyor, digeri de elektrik motorun inventorune gidiyor. Kirmizimsi bir renkte sivi ve isin guzel yani toyota her iki sistem icinde ayni siviyi kullaniyor.
Fren sistemi: Daha once bahsettigim gibi hybrid araclarda 2 adet fren sistemi var. balatalarinin degisimi, normal arac ile ayni prosedur. Fakat, fren hidrolik degisimi icin aracin yetkili servis bilgisayarina baglanmasi gerekiyor. Sebebi ise; sistemde bulunan bir selonoid valfinin bilgisayardan kapatilmasi gerekiyor. aksi halde sistem ariza veriyor. tam detayini bilmiyorum fakat okudugum makaleler sonrasinda ben dokunmama karari aldim. Bazi kisilerin, aractaki motor pili ve akuyu sokerek sorunsuz degistigini yazmis. bazilari da sisteme bilgisayar taktigi halde ariza olustugunu soylemis.
Arac ici isitma: aracin icini kisin isitmak icin, geleneksel yontem olan benzin motorun sicakligindan yararlaniliyor. hal boyle olunca, kisin araci calistirdiginizda aracin benzin motoru ilk calistirmada optimum sicakliga ulasana kadar calisiyor ve tamamen elektrik surusune izin vermiyor. yazin bu surec cok kisa oluyor. hava sicakligina gore belki 1dk veya 30sn calisip duruyor. bu isitma olayindan dolayi yaz-kis yakit degerleri degisebiliyor.
Uzaktan calistirma: bu ozellik opsiyon olarak eklenebiliyor. Ama okudugum kadariyla gereksiz bir ozellik gibi kaliyormus. tam olarak neden denildigini bilmiyorum. tahminimce, uzaktan calistirmada arac 10dk kadar calistigi icin, sanirim motor optimum sicakliga bu sureden daha kisa surede ulastiginda duruyor ve sonrasinda elektrikte beklemede durdugu icin pilin sarjinin azalmasi olabilir. Yasadigim bolge kisin cok soguk oldugu icin araci ise gitmeden once 5-6dk kadar disari cikip calistiriyorum ve kaloriferi en yuksege getiriyorum. boylece motor optimum sicakliga gelip, ic isitma motordan sicaklik cektigi icin benzin motorun uzun sure calismasini sagliyor ve aracin ici geri gelene kadar tamamen isinmis oluyor.
Klima sistemi: daha once bahsettigim gibi, geleneksel kranktan beslenen klima sistemi yok. tamamen elektrik ile calisan bir sistem mevcut. hava sicakligi eger belirli bir sicakligin ustundeyse, araci ilk calistirdiginizda klimayi acarsaniz, arac ilk olarak on camdan sogutmaya basliyor ki ne zaman sicaklik fabrikasyon ayarlanmis derecenin altina iniyor o zaman diger yonlere geciyor. on camdan baslarken de en yuksek devirde basliyor. Ama siz sicakligi fabrikasyon sicakliginin ustunde bir dereceye getirirseniz, o zaman on cam yerine konsol havalandirmalarindan basliyor. Bu tamamen HVAC kurallari. soguk hava alcalir, sicak hava yukselir. yani yazin aracin on camindan tavan tarafindan sogutmaya baslarsaniz, soguk hava zemine kadar alcalir ki en ideal sogutma. kisin da arabayi isitmak istediginizde ayaklardan baslatirsaniz, tavana kadar sicak hava yukselir ve aracin ici daha hizli isinir.
Elektrik klima benim yaz gunlerindeki kurtaricim. Amerika genelinde, insan yogunlugunun cok oldugu alisveri merkezi, buyuk marketler(walmart..vs.) havaalanlarinda; araci park ettiginizde icinde otururken veya 1-2 dk bir yere gidip gelecem diye motoru calisir halde tutmak yasak. eger birisi sikayet eder veya polis aracin yanindan gecerken gorurse ceza yazabilir. bu bolgelerde zaten tabela ile uyarilar mevcut. sadece bu kurali asiri sicak havalarda, arac icerisinde hayvan birakmaniz durumunda (kedi-kopek en populer) birakmaniz durumunda kisa sureli gidip gelmeler icin araci calisir halde birakabilirsiniz. Ama camina uyari birakmaniz gerekebilir.(Arac icerisinde hayvan bulundugu icin, arac calismaktadir..vs.)
Aracim hybrid oldugu icin bu kural beni pek etkilemiyor. Cunku sicak yaz gunlerinde aracimdaki pillerin omru 20-25dk kadar klima calismasina izin veriyor. Buda demek oluyor ki, aracin klimasini acik birakip, kapilari kitleyip alisverise gidip gelinceye kadar benzin motor calismiyor ve kimsenin de dikkatini cekmiyor.
Gunes enerjisi paneli: bu ozellik aslinda birkac marka tarafindan yillar once kullanilmisti. Ozellikle mazda 929 daydi sanirim, sunroof cami icerisinde bulunan bir ozellikti ve arac icerisinde havalandirma gorevi yapiyordu. Toyota bu ozelligin gelismisini Prius modelinde kisitli bir yilda kullandi. hatta camry i almadan once boyle bir prius vardi galeride ve ne oldugunu ogrenene kadar arac satildi Toyota bu solar paneli arac ici sogutma sistemi icin kullaniyor. Konsoldaki bir dugme yardimiyla devreye sokulan sistem, araci park ettiginizde gun icerisinde gunes panellerinden elektrik uretip, aracin havalandirma fanini ve sanirim klima kompressorunu de devreye sokarak aracin siz gelene kadar soguk kalmasini sagliyor. 2011-2012 yillarda bu ozellik oldugunu biliyorum.
Hybrid Piller bitince arac calisiyor mu? Henuz basima gelmedi ama sordugum kadariyla herkesin verdigi cevap "hayir" arac calismiyor. Hyrid Pil bakimi var mi? Aslina bakarsiniz var. Ama profesyonel kisilerce yapilmasi gerekli. Cunku pilin voltaji yuksek oldugu icin carpilma sansiniz cok yuksek. "Bu islem yapilirken, yalitkan ozellikli eldiven kullanmaniz gerekmektedir"
Bakimdan kasit ne? Toyota icin konusmak gerekirse, hibrit pil paketinin icinde 30 adet hucre mevcut ve hepsi birbirine bagli. Baglanti terminallerinde "bakir" terminal baglanti plakalari mevcut. hibrit pilinin her iki tarafinda. Bu plakalar zamanla oksitlenme yaptigi icin, sokulup yenisiyle(yetkili servisten almakta fayda var) degistirilmesi veya oksitlerinin temizlenmesi gerekiyor. (sirke bu islem icin ideal). Sonrasinda plakalar tekrar takildiktan sonra montaj yapilarak sorunsuz olarak calisir hale geliyormus. Bu islem toyota grubunda ortalama 30dk-1 saat kadar surebiliyor. Tamamen pillerin yeri ve sokme kolayligina bagli. Camry de pil, arka koltugun %60 lik kismi arkasinda oldugu icin kisa surede pili cikartabiliyor.
Oksitlenmeyi onlemek icin baska mineralden yapilmis plaka kullanilamaz mi? Bunun cevabini acikcasi elektronikci arkadaslar verebilir diye tahmin ediyorum. Cunku, elektronik devrelerde Altin kullanilmasinin nedeni oksitin onune gecmek oldugunu biliyorum. fakat bakir plakalari altin kaplamak ne kadar karli ve saglikli olur bilmiyorum. okudugum makalelerde gordugum kadariyla "nikel" plaka kesinlikle kullanmayin diyenler var. Kullananlarda olmus.
Gercekten hybrid piliniz bitmemis olabilir. Hybrid hucrelerini tek tek voltmetre ile olcup, degeri dusuk olan hucreyi, yenisi veya kazali aractan cikma ile degistirebilirsiniz. Yalniz bu islem yapilirken pil hucrelerinin siralamasi var ve hangi hucre arizali ise, o numarali hucreyi bulup almak gerekiyor. aksi halde servis cihaziyla o pilin, pil paketine tanitilmasi gerekiyor. Yani eli yatkin birisi, bu hucreleri temin etmesi durumunda, yaklasik 1-2 saatlik bir islem sonucunda pil paketini yenileyebiliyor.
Hibrit Pil Sogutma sistemi: Bu sistem aslinda 1-2 alternatifi var. Priuslarda sanirim arka camurluk icinden bir yerden disardan hava alirken, camry de bu sogutma sistemi arka koltugun(sofor arkasi), kapi kenarinda kalan kismindaki izgaradan alabiliyor. Yani camry deki bu sistem, prius a nazaran daha az bakim isteyen ve daha iyi sogutma saglayan bir sistem oluyor. cunku yaz gunlerinde arac icinde klima calistiginda bu izgaradan pillere soguk ve filtrelenmis(daha az toz) hava gidiyor. Buda demek oluyor ki, sogutma fani daha az toz tutuyor.
Priuslarda, bu bakimi sanirim yilda 1 yapmak gerekiyor. cunku youtube videolarinda gordugum kadariyla asiri toz birikiyor. camry de ben bu bakimi yaptim ve ortalama 20dk mi aldi. o da ilk defa oldugu icin koltuk parcasini sokmesi zaman aldi. onun disinda fani cikartip, kompressor ile ufleyip takmasi ve toparlamasi 5dk surmedi. camrydeki sistemde "hav" denilen, yani giydigimiz kiyafetlerden cikan tozlar toplanmisti. giris kismindaki ince ag (kadin corabi benzeri) buyuk partikulleri tutuyor. Sogutma fani, aracin klima sistemindeki sogutma fani(blower) ile ayni diye tahmin ediyorum. karsilastirma yapmadim ama buyuk bir fan.
Diagnostic: Motor ariza kodlarini herhangi bir cihaz ile okuyabilirsiniz. Fakat, hybrid sistemlerdeki ariza kodlarini okumak icin daha profesyonel cihazlar gerekebilir. Toyota grubu icin, sanirim Rus arkadaslar yapmis, Dr Prius diye bir uygulama var. Ucretsiz. fakat full servis icin 1 defaya mahsus cuzi bir ucret odeyerek sinirsiz test yapabiliyorsunuz. Camry de sorunsuz calisti. tahminimce diger toyota modellerinde de calisiyordur. Fakat baska markalarda deneyemedim. Bu uygulamaya, uygun olan bir bluetooth adaptor gerekiyor. her adaptor ile calismiyor. ben "Carista" kullaniyorum. Aracin Pil omrunu, sarj veya herhangin bir hybrid motor ariza kodlarini okuyabiliyorsunuz. Pil testi yapmak icin de size sunu yap bunu yap diye asama asama olan tesleri yaptirip pilin omrunu gosteriyor. Anlik monitor sayesinde de aracinin pil % desini gorebilir, pil paketinin giris- orta-cikis sicaklik degerlerini gorebiliyorsunuz. Ayrica istege bagli olarak fabrika ayarini bypass yapip sogutma faaninin daha dusuk sicaklik degerinde calismasini da sagliyor. Bu tarz uygulamalar hybrid sahipleri icin olmazsa olmazlardan birisi.
Ekstra Pil: Bunu acikcasi cok arastirdim. Elektronik muhendisi tesla sahibi arkadasim, yapabilirsinde yapamazsin da dedi. mevcut sistemi paralel baglayabilirsin. ama arac beynine bunu tanitman ve araya transfer switch koyman gerekebilir dedi. Cok iyi hesap ve bilgi gerekli diye uyardi. toyota turkiye forumunda bu konuyu actigimda bir uye, sarj unitesinin degisip daha buyuk takilmasi gerektigi gibi birseylerden bahsetmisti. Youtube da kanadali bir bayan, priusuna kazali priuslardan pil alip ekstra pil takip kullandigini gosteren video mevcut ama kendisine ulasamadim.
Eger boyle bir sistem kurulabilirse ne avantajiniz olur? Ben gunluk ev-is kullandigim icin, bagaja ihtiyacim yok. bulabildigim kadar pil bulup, bagaja koyup baglanti saglamam bana sorun yaratmaz. elektrik surus mesafemi arttirabilir ve yakit ekonomisi saglayabilirim. Tabi pilleri ne kadara mal edip, ne kadar surede geri donus saglayacagi da cabasi. Fakat ben araclarimi cok asiri derecede sorun yaratmamasi halinde uzun yillar kullaniyorum.
Plugin sistem baglantisiyla piller aksamdan doldurulup, kullanilabilir. TAbi bu sistemin alt yapisi ve calisma sekli cok iyi sekilde planlanmasi lazim.
Soyle asiri kazali yurur halde bir prius bulursam acikcasi biraz butce ayirip denemeyi dusunuyorum.
NOT: aracta herhangi bir islem yaparken, akuyu sokmekte fayda var.
Surus tecrubesi: Test ettigim hybrid araclar onden cekisli araclar. O yuzden yorumlarim buna gore olacak. 1- Elektrikli motordan dolayi her iki aractada kalkista, yol yuzeyinin kayganligina gore patinaja dusebiliyorsunuz. Ozellikle yeni yagmis yagmurda ve islak zeminde ilk kalkista gaza cok basmamak gerekiyor. aninda patinaja dusuyor. 2- kuru zeminde ani kalkislarda hicbir problem yok. 3- karli zeminde, gaz pedalini kontrollu kullanmaniz lazim. patinaja cok kolay dusuyor. 4- motor gurultusu sadece yuksek hizlarda, sanzuman vites sayisina bagli olarak oluyor. Ama asiri rahatsiz edecek turden degil. Tamamen aracin izolasyonuna bagli olarak kabine yansiyabiliyor. 5- kirmizi isik kalkislarinda bir tesla gibi olmasa bile, benzinli araclara nazaran seri kalkis sergiliyor ve kadrandaki hizlanmaya dikkat ettigimde 80mil hiza kadar gayet guzel bir ivmelenmesi var. 6- virajlara giris tamamen benzinli modellerle ayni. 7- frenleme, kullanilan sistemden dolayi daha etkili. 8 - motor yagi konusunda onerilen yaglar disindaki yaglari kullanamiyorsunuz. toyota 0w-20 onerilen yag. fakat zor bulundugu icin sanirim 5w-20 idi, bu yagi kullanmayi oneriyor ve sonraki degisimde tekrar 0w-20 ye donmenizi oneriyor. Sanirim yakit ekonomisiyle alakali bir durum.